Ahlat, Van Gölü'nün kuzeybatı kıyısında sahil kenarında kurulu, 35.000 nüfuslu, Bitlis iline bağlı bir ilçedir. Kuzeyinde Muş iline bağlı Bulanık ve Malazgirt ilçeleri, batısında Muş ili, güneyinde Van Gölü, güneybatısında Tatvan ve Bitlis, doğusunda ise yine Van Gölü ve Adilcevaz ilçesiyle sınırlıdır.
Şehrin en eski sakinleri olan Urartular buraya "Halads" derken, Türkler ve İranlılar "Ahlat", Kürtler "Xelat", Ermeniler "Şaleat", Süryaniler "Kelath" ve Araplar "Hil’at" demişlerdir.
Ayrıca İslam dünyasında "Kubbet-ül İslam" olarak da bilinir.
Ahlat isminin kökeni
Şehrin isminin kökeni hakkında çeşitli rivayet ve söylentiler vardır. Ancak bunlar içinde halk arasında en yaygın olanı şehir isminin bir Urartu kralı olan Lat'ın yaptığı bir savaş sonucunda ağır bir yara alması sonucu kızı Derminia'nın babası adına yaktığı ahh! Lat ağıtından geldiğidir. Bu ve buna benzer bir çok hikâye yöre halkı tarafından söylene gelmiştir. "Bırifkan Seyyidleri" adlı kitapta Ahlatın etimolojik kökeni hakkında klasik olarak ileri sürülen dört nedenleri anlattıktan sonra şu bilgilere yer vermektedir: "Sanırım yukarıda Ahlat hakkında ileri sürülen dört görüşte yanlıştır. Kanaatime göre M.ö 4000 yıllarda bu şehri ilk kuran ve yerleşen Huriler aynı zamanda ilk adını da koydular. Bu adı koyarken çok sevdikleri toprak ve dağın adını birleştirerek coğrafi durumu göz önünde tutarak imza attılar. Huriler Kürtlerin atası olarak kabul edilmektedir. Kürtçede “Ax”: toprak, “Lat”: Kaya, sarp ve dik demektir. Zaten Ahlat’ta, bir yandan “Lat” olan Süphan dağı ile hemen üzerinde ve aşağısında “Ax”olan yaylalar mevcuttur. O zaman 6000 yıldır ki bu şehrin adı Ahlat’tır. Ahlat, adını kendi özünden almıştır."
